Udostepnij
POZNAWANIE ŚWIATA.
„Poznawczość” (cognitive) odnosi się do wszelkich procesów umysłowych takich jak myślenie, a także do wszystkiego co ma miejsce w ludzkim umyśle: sny, wspomnienia, wyobrażenia, myśli.
Nasze procesy myślowe i poznawczość działają na czterech płaszczyznach.
- myślenie o sobie
- myślenie o świecie
- myślenie o przyszłości
- myślenie o przeszłości
Każde zdarzenie na tych płaszczyznach ma swoje konsekwencje.
Uczymy się na tych konsekwencjach, tworząc przyszłe automatyzacje poznawcze ( myślenia, snów, wspomnień, procesów)
Uczenie się, jest procesem automatycznym, w którym uczestniczą nasze geny, charakter, osobowość, oraz czynniki zewnętrzne.
Nabyte przez taką automatyzację zachowania, nie muszą być mądre ani przydatne.
Maja być skuteczne.
Nasz mózg dąży do skutecznej homeostazy organizmu i to przy jak najmniejszym zużyciu energii.
Nasz mózg, nie kieruje się mądrością.
JAK ROZPOZNAĆ CZY MAM ZNIEKSZTAŁCENIE
POZNAWCZE?
MODEL ABC
dr Albert Ellis zajmował się problemem stresu i myślenia.
Stworzył model ABC, ponieważ chciał pomóc pacjentom w identyfikacji i analizie ich irracjonalnych przekonań:
• A – określa zdarzenie aktywujące (ang. activating event): otaczający świat, inni ludzie, doświadczenia, przyszłość, przeszłość.
• B – przekonania (ang. belief), odpowiedzi na A: postawy, żądania, przekonania. dr Albert Ellis podzielił przekonania na dwa typy.
Pierwszy obejmuje te, które sprzyjają osiąganiu celów.
Drugi zawiera te, które prowadzą do dezadaptacyjnych zachowań i emocji.
• C – konsekwencje, emocjonalne i behawioralne (ang. consequences).
Racjonalne przekonania B prowadzą do zdrowych reakcji emocjonalnych i behawioralnych, takich jak smutek, żal czy troska.
Chociaż emocje te nie są pożądane, to zdecydowanie są uważane za zdrowe i naturalne.
Zakłada się, że nieracjonalne przekonania B prowadzą zaś do niezdrowych reakcji, takich jak depresja, poczucie winy, wściekłość czy strach.
Kluczową kategorią w modelu ABC są przekonania. To ich treść prowadzi do określonych zachowań i uczuć.
To nie zdarzenie „A” wywołuje stan „C”. Jest on raczej spowodowany myślami „B” na temat zdarzenia „A”
JAKIE MAMY ZNIEKSZTAŁCENIA POZNAWCZE?
• Czytanie w myślach: Zakładam, że wiem co myślą inni, choć nie mam na to wystarczających dowodów. Na przykład: „Pewnie myśli, że sobie z tym nie poradzę”.
• Przepowiadanie przyszłości: Przewiduję przyszłość w czarnych barwach. Na przykład: „Obleję ten egzamin” czy „I tak pewnie nie dostanę tej pracy”.
• Katastrofizacja: Uważam, że to co się stało, bądź stanie, będzie tak okropne, że tego nie zniosę. Na przykład: „To będzie katastrofa, jak nie zaliczę tego testu”.
• Etykietowanie: Przypisuję ogólne cechy negatywne sobie i innym. Na przykład: „Jestem niezdarny” albo „On nie ma skrupułów”.
• Umniejszanie pozytywów: Twierdzę, że moje pozytywne osiągnięcia i sukcesy innych osób są błahe. Na przykład: „Nawet dziecko by sobie z tym poradziło, więc nie ma o czym gadać” lub „Nic takiego wielkiego nie zrobił, że raz mnie zastąpił”.
• Filtr negatywny: Skupiam się niemal wyłącznie na aspektach negatywnych i prawie nigdy nie zauważam pozytywnych. Na przykład: „Nawet jeśli się początkowo się uda, to i tak szybko okaże się klapą”.
• Nadmierne uogólnianie: Dostrzegam ogólny negatywny wzorzec w pojedynczym zdarzeniu. Na przykład: „Jak zwykle to ja miałam pecha”.
• Myślenie dychotomiczne: Postrzegam zdarzenia, bądź ludzi, w kategoriach czarno-białych (wszystko albo nic). Na przykład: „Nikt się ze mną nie liczy” albo „To była kompletna strata czasu”.
• Nadużywanie imperatywów, powinności: Interpretuję zdarzenia w odniesieniu do tego, jakie powinny być, nie skupiam się po prostu na tym, co jest. Na przykład: „Powinien osiągać dobre rezultaty. Jeśli nie osiągam, to oznacza że jestem nieudacznikiem ”
• Personalizacja: Biorę na siebie niewspółmierną część odpowiedzialności za negatywne zdarzenia, nie dostrzegam tego, że niektóre sytuacje również powodują inni. Na przykład: „Moje małżeństwo się nie udało, ponieważ zawiodłem”.
• Obwinianie: Uważam, że inna osoba jest źródłem moich negatywnych doznań i nie uznaję odpowiedzialności za dokonanie zmian w sobie. Na przykład: „To przez nią się teraz tak czuję”, „Moi rodzice ponoszą winę za wszystkie moje problemy”.
• Niesprawiedliwe porównania: Interpretuję zdarzenia, przyjmując nierealistyczne standardy.
Koncentruję się przede wszystkim na osobach, którym coś idzie lepiej, a następnie porównuję się i oceniam gorzej. Na przykład: „Ona odnosi większe sukcesy” czy „Startowaliśmy z tego samego pułapu, a on już tak wiele osiągnął, w przeciwieństwie do mnie ”.
• Żal odnoszący się do przeszłości: Skupiam się na tym, że w przeszłości coś można było zrobić lepiej, zamiast myśleć, co teraz mogę zrobić inaczej. Na przykład „Mogłem dostać lepszą pracę, gdybym się bardziej postarał” i „Nie powinnam była tego mówić”.
• Myślenie w kategoriach „co będzie jeśli”: Zadaję sobie bezustannie pytanie: „Co będzie, jeśli coś się wydarzy?”. Żadna z odpowiedzi mnie nie zadowala. Na przykład: „No dobrze, ale co będzie, jeśli poczuję lęk?” albo „Co będzie, jeśli zacznę się dusić?”.
• Uzasadnienie (rozumowanie) emocjonalne: Uczucia rządzą moja interpretacją rzeczywistości.
Na przykład: „Jestem w depresji, więc w moim małżeństwie źle się dzieje ”.
• Nieumiejętność zakwestionowania myśli: Odrzucam wszelkie dowody i argumenty, które mogłyby podważyć słuszność negatywnych myśli. Na przykład: „Nie można mnie kochać, wszelkie dowody sympatii uznaję za nieważne”. W konsekwencji nie da się obalić tej tezy. Inny przykład: „To nie ma nic do rzeczy. Są głębsze problemy. Inne czynniki”.
• Ocenianie: Patrzę na siebie, innych ludzi i zdarzenia przez pryzmat czarno-białych ocen (dobry- zły, lepszy-gorszy), tymczasem można po prostu opisywać, przyjmować lub rozumieć.
